Τι είναι η εμμηνόπαυση;
Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική διαδικασία στη ζωή μιας γυναίκας, κατά την οποία σταματά οριστικά η έμμηνος ρύση και η γονιμότητα για περίοδο τουλάχιστον 12 συνεχόμενων μηνών, χωρίς να προϋπάρχει άλλη παθολογική κατάσταση. Η περίοδος που οδηγεί από την αναπαραγωγική ηλικία στην εμμηνόπαυση και κατά την οποία παρατηρούνται σταδιακά ορμονικές και σωματικές αλλαγές, λέγεται κλιμακτήριος και διαρκεί συνήθως 1-2 χρόνια, ενώ μπορεί να φτάσει έως και 5 έτη.
Η εμμηνόπαυση εμφανίζεται συνήθως μεταξύ των ηλικιών 45 και 55 ετών, με τη μέση ηλικία να είναι τα 51 έτη. Κατά τη διάρκειά της, τα επίπεδα των ορμονών οιστρογόνου και προγεστερόνης μειώνονται σταδιακά, οδηγώντας σε διακοπή της ωοθυλακιορρηξίας και της έμμηνης ρύσης, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από συμπτώματα, όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, ξηρότητα κόλπου και ευερεθιστότητα.
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που σχετίζονται με την εμμηνόπαυση είναι η οστεοπόρωση. Η οστεοπόρωση είναι μια κατάσταση στην οποία τα οστά χάνουν την πυκνότητά τους και γίνονται πιο εύθραυστα, αυξάνοντας τον κίνδυνο καταγμάτων. Τα οιστρογόνα παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της υγείας των οστών και η μείωσή τους κατά την εμμηνόπαυση μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια οστικής μάζας. Για να αντιμετωπιστεί αυτός ο κίνδυνος, είναι σημαντικό οι γυναίκες να υιοθετήσουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης. Αυτό περιλαμβάνει την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ασβέστιο και βιταμίνη D, την άσκηση για τη διατήρηση της μυϊκής δύναμης και της ισορροπίας, καθώς και την αποφυγή του καπνίσματος και του υπερβολικού αλκοόλ. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συνταγογραφηθούν φαρμακευτικές θεραπείες, όπως η ορμονική υποκατάσταση, ή φάρμακα που αυξάνουν την οστική πυκνότητα, για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Εκτός από την οστεοπόρωση, η εμμηνόπαυση μπορεί να επηρεάσει και άλλες πτυχές της υγείας των γυναικών, όπως την καρδιαγγειακή λειτουργία και την ψυχική υγεία. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό οι γυναίκες να διατηρούν τακτική επικοινωνία με τον γυναικολόγο τους και να συζητούν οποιεσδήποτε ανησυχίες ή συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν.
Εμμηνόπαυση και συμπτώματα
Η εμμηνόπαυση, είναι μια μεταβατική περίοδος που φέρνει πολλές αλλαγές στη ζωή μιας γυναίκας. Σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου και μπορεί να συνοδεύεται από διάφορα συμπτώματα, τα οποία ποικίλλουν από γυναίκα σε γυναίκα. Ένα 20% των γυναικών δεν εμφανίζει καθόλου συμπτώματα, το 60% εμφανίζει ήπια, ενώ μόνο το 20% εκδηλώνει έντονα. Η εμφάνιση αλλά και η ένταση των συμπτωμάτων φαίνεται να συνδέεται με τη γενικότερη ψυχολογία και την αντίληψη της γυναίκας για την περίοδο της εμμηνόπαυσης, καθώς και με άλλους παράγοντες όπως το σωματικό βάρος, το άγχος, το κάπνισμα, τη φυσική κατάσταση, τη διατροφή κ.ά. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Εξάψεις: Αποτελούν το πιο συχνό σύμπτωμα, εμφανίζονται ξαφνικά στο άνω μέρος του σώματος και ενδέχεται να συνοδεύονται από εφιδρώσεις και ταχυπαλμία.
- Νυχτερινές εφιδρώσεις που συνήθως ακολουθούνται από αίσθημα ψύχους.
- Ξηρότητα κόλπου: Η μείωση των επιπέδων οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσει ξηρότητα και δυσφορία στην περιοχή του κόλπου, μειώνοντας τη διάθεση για σεξουαλική επαφή.
- Δυσφορία ή πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή.
- Υποτροπιάζουσες κολπίτιδες ή ουρολοιμώξεις.
- Γαστρεντερικά προβλήματα.
- Μυοσκελετικούς πόνους: Οι μυοσκελετικοί πόνοι παρατηρούνται κυρίως στην πλάτη και στο στήθος και μπορεί να είναι αποτέλεσμα των ορμονικών αλλαγών.
- Αίσθημα κόπωσης.
- Αϋπνία και μειωμένο ύπνο, κακής ποιότητας.
- Διαταραχές συγκέντρωσης, διαταραχές μνήμης και κεφαλαλγία.
- Πόνο στους μαστούς (μαστοδυνία).
- Ταχυκαρδία.
- Επιβράδυνση του μεταβολισμού, αύξηση βάρους και κυρίως εναπόθεση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς.
- Τριχόπτωση και ξηροδερμία.
- Απότομη αλλαγή στη διάθεση: Οι ορμονικές διακυμάνσεις μπορεί να οδηγήσουν σε συναισθηματικές αλλαγές, όπως ευερεθιστότητα, αγχώδεις διαταραχές, κυκλοθυμία, απώλεια ενδιαφέροντος για συνήθεις ασχολίες, κατάθλιψη κ.ά.
Τα σημάδια της εμμηνόπαυσης είναι πολύ σημαντικό να γίνονται εγκαίρως αντιληπτά, γι’ αυτό και οι γυναίκες που βρίσκονται σε ηλικία εμμηνόπαυσης, θα πρέπει να είναι σε επαφή με τον γυναικολόγο τους, έτσι ώστε με τις κατάλληλες ορμονικές εξετάσεις να αξιολογούνται οι τιμές των ορμονών, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη. Οι εξετάσεις που προτείνουν οι ειδικευόμενοι γυναικολόγοι βοηθούν στην κατανόηση του σταδίου της εμμηνόπαυσης και στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, για επαναφορά περιόδου, εάν αυτή κριθεί σκόπιμη.
Κλιμακτήριος – Προεμμηνόπαυση
Η κλιμακτήριος, γνωστή και ως προεμμηνόπαυση είναι η χρονική περίοδος που προηγείται της εμμηνόπαυσης και μπορεί να ξεκινήσει αρκετά χρόνια πριν από εκείνη. Πρόκειται για μια σημαντική και συχνά δύσκολη περίοδο στη ζωή των γυναικών, που ξεκινά γύρω στην ηλικία των 40 έως 50 ετών και μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια, μέχρι την οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως. Στην πραγματικότητα, είναι μια «προπαρασκευαστική» φάση πριν την εμμηνόπαυση, κατά την οποία διαπιστώνεται παραγωγή λιγότερων οιστρογόνων από το γυναικείο σώμα, μείωση της διάρκειας του κύκλου κατά 2-5 ημέρες και διαλείπουσα ωοθηκική λειτουργία. Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα της κλιμακτηρίου ποικίλλουν από γυναίκα σε γυναίκα και μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Αλλαγές στον κύκλο: Η εμμηνόρροια μπορεί να γίνει πιο αραιή ή πιο συχνή, και σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να προκληθεί αμηνόρροια, δηλαδή πλήρης διακοπή της εμμήνου ρύσεως.
- Επίταση των προεμμηνορρυσιακών συμπτωμάτων σε κάποιες γυναίκες, που συνεπάγεται επιδείνωση ή ακόμη και εμφάνιση έντονων πονοκεφάλων που μπορεί να αποκτήσουν ακόμη και τη μορφή ημικρανίας.
- Διαταραχές ύπνου, που ενδέχεται να οδηγήσουν σε αϋπνία.
- Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία.
- Ψυχολογικές αλλαγές, όπως κυκλοθυμία, άγχος και κατάθλιψη.
Τα συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται σταδιακά και συμβαίνει συχνά να μην γίνονται άμεσα αντιληπτά από τις γυναίκες. Χαρακτηριστικό σημάδι αποτελεί η επιβράδυνση του μεταβολισμού, η εύκολη αύξηση του βάρους και η δυσκολία απώλειας βάρους. Επίσης, παρατηρείται αλλαγή στην κατανομή του λίπους και πιο συγκεκριμένα αύξηση του κοιλιακού λίπους. Δεν αποκλείεται, τέλος, το ενδεχόμενο σταδιακής εμφάνισης των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, όπως εξάψεων, νυχτερινών εφιδρώσεων, κολπικής ξηρότητας κ.ά.
Η διάγνωση της εμμηνόπαυσης και της κλιμακτηρίου πραγματοποιείται, συνήθως, με ιατρικές εξετάσεις (ορμονικές για τη εκτίμηση των επιπέδων ορμονών, όπως η οιστραδιόλη και η FSH ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη και γυναικολογικές, για τον έλεγχο της υγείας του αναπαραγωγικού συστήματος) και αξιολόγηση των συμπτωμάτων. Η εμμηνόπαυση, ως φυσιολογική ανθρώπινη διαδικασία, δεν θεραπεύεται. Ωστόσο, είναι δυνατή η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της, που μπορεί να περιλαμβάνει ορμονική θεραπεία, χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, υγιεινή διατροφή και τακτική άσκηση.
Πρόωρη εμμηνόπαυση
Η πρόωρη εμμηνόπαυση αναφέρεται στην εμφάνιση της εμμηνόπαυσης πριν την ηλικία των 45 ετών. Η πρώιμη εμμηνόπαυση μπορεί να προκύψει και σε γυναίκες μικρότερες των 40 ετών και στην περίπτωση αυτή ονομάζεται πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια (premature ovarian failure).
Τα αίτιά της μπορεί να είναι κληρονομικά ή να οφείλονται σε λοιμώξεις, αυτοάνοσα νοσήματα, χρωμοσωμικές ανωμαλίες ή θεραπείες για την αντιμετώπιση του καρκίνου, που μπορεί να προκάλεσαν την ανεπάρκεια των ωοθηκών. Η κατάσταση αυτή μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και την ποιότητα ζωής των γυναικών, γι’ αυτό είναι σημαντικό να πραγματοποιηθεί ορμονολογικός έλεγχος, έτσι ώστε να ληφθεί η κατάλληλη θεραπεία.
Τα συμπτώματα της πρόωρης εμμηνόπαυσης μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα της φυσιολογικής εμμηνόπαυσης, αλλά συχνά εμφανίζονται νωρίτερα. Ορισμένα από τα πιο κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Ακανόνιστους κύκλους με αραιή εμφάνιση των περιόδων ή διακοπή τους.
- Εξάψεις που μπορεί να συνοδεύονται από εφίδρωση.
- Διαταραχές ύπνου, δηλαδή δυσκολία στον ύπνο ή αϋπνία.
- Ψυχολογικές διακυμάνσεις, άγχος, κατάθλιψη.
- Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία.
Η αντιμετώπιση της πρόωρης εμμηνόπαυσης εξαρτάται από τα συμπτώματα και τις ατομικές ανάγκες της γυναίκας. Ορισμένες από τις διαθέσιμες επιλογές περιλαμβάνουν Ορμονική Θεραπεία Υποκατάστασης, φαρμακευτική αγωγή, συμπληρώματα διατροφής και ψυχολογική υποστήριξη.
Οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση και η εμμηνόπαυση είναι στενά συνδεδεμένες και η κατανόηση αυτής της σχέσης είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία των γυναικών. Η εμμηνόπαυση είναι μια φυσιολογική διαδικασία στη ζωή κάθε γυναίκας που, εκτός από τη διακοπή της εμμήνου ρύσεως, χαρακτηρίζεται και από τη μείωση των ορμονών, η οποία επιδρά σημαντικά στην οστική υγεία.
Αναφορικά με το ερώτημα «τι είναι οστεοπόρωση;» η απάντηση είναι πως η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από την απώλεια οστικής μάζας και την εξασθένηση των οστών, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο καταγμάτων. Το πρώτο στάδιο της οστεοπόρωσης είναι η οστεοπενία, στην οποία οι οστικοί δείκτες είναι χαμηλότεροι από το φυσιολογικό, αλλά όχι αρκετά χαμηλοί για να χαρακτηριστεί οστεοπόρωση. Η εμμηνόπαυση μπορεί να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία, καθώς η μείωση των οιστρογόνων οδηγεί σε αυξημένη οστική απορρόφηση και μειωμένη οστική παραγωγή.
Η οστεοπόρωση δεν παρουσιάζει, συνήθως, εμφανή συμπτώματα μέχρι να προκύψει ένα κάταγμα. Ωστόσο, ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Μείωση του ύψους με την πάροδο του χρόνου.
- Πόνους στην πλάτη.
- Σκολίωση ή καμπυλότητα της σπονδυλικής στήλης.
- Αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων από πτώσεις ή ακόμα και από καθημερινές δραστηριότητες.
Ο έλεγχος για την οστεοπόρωση και την κατάσταση των οστών πραγματοποιείται μέσω της μέτρησης της οστικής πυκνότητας και συνιστάται σε όλες τις γυναίκες που έχουν εισέλθει στη φάση της κλιμακτηρίου, ώστε να πραγματοποιείται εγκαίρως η διάγνωση της οστεοπενίας και να είναι γνωστές οι τιμές οστικής πυκνότητας με τις οποίες η γυναίκα εισέρχεται στην εμμηνόπαυση.
Αναφορικά με το ερώτημα «πώς αντιμετωπίζεται η οστεοπόρωση;», η απάντηση είναι ότι η θεραπεία της βασίζεται, συνήθως, σε μια συνδυαστική προσέγγιση που περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, σωστή διατροφή πλούσια σε ασβέστιο (με γαλακτοκομικά προϊόντα, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ξηρούς καρπούς και βιταμίνη D) και συστηματική άσκηση με ασκήσεις ενδυνάμωσης και δραστηριότητες για τη βελτίωση της ισορροπίας.
Ο μαιευτήρας – γυναικολόγος Δρ. Σπυρίδων Καπελής βρίσκεται στη διάθεσή σας, προσφέροντας συμβουλευτική για την πρόληψη όλων των ζητημάτων υγείας που συνδέονται με τη φάση της κλιμακτηρίου και της εμμηνόπαυσης, όπως είναι η οστεοπόρωση. Επικοινωνήστε με τον γιατρό, προγραμματίστε το ραντεβού σας και λάβετε την κατάλληλη πληροφόρηση, για μια ομαλή μετάβαση στη νέα φάση της ζωής σας, απολαμβάνοντας μια υγιή και ενεργή καθημερινότητα.