Τι είναι οι πολυκυστικές ωοθήκες;
Οι πολυκυστικές ωοθήκες (ΣΠΩ) είναι μια σύνθετη διαταραχή που επηρεάζει τη λειτουργία των ωοθηκών και που κάνει την εμφάνισή της σχεδόν στο 30% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Χαρακτηρίζεται από ορμονικές, ανατομικές και μεταβολικές ανωμαλίες, οι οποίες εμποδίζουν την πλήρη εξέλιξη των ωοθυλακίων και την απελευθέρωση ωαρίων. Αυτό έχει ως συνέπεια τη δημιουργία μικρών κύστεων μεγέθους έως 8 χιλιοστών στις ωοθήκες, που είναι αποτέλεσμα της ύπαρξης ωοθυλακικού υγρού, η παραγωγή του οποίου από τα ωοθυλάκια είναι φυσιολογική έπειτα από ένα συγκεκριμένο στάδιο της εξέλιξής τους.
Ταξινόμηση – Τύποι
Υπάρχουν δύο τύποι πολυκυστικών ωοθηκών, που είναι οι απλές πολυκυστικές ωοθήκες και το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Η μεν πρώτη επιβεβαιώνεται υπερηχογραφικά, ενώ η δεύτερη απαιτεί και αιματολογικό έλεγχο. Στην πρώτη περίπτωση, εντοπίζονται 11 περίπου καταβολές ωοθυλακίων διαμέτρου 2-9 mm, που συνοδεύονται, κάποιες φορες, από ήπια αύξηση της ορμόνης ΑΜΗ (Αnti Müllerian Hormone) και των ανδρογόνων με ή χωρίς διαταραχή του κύκλου. Στη δεύτερη περίπτωση, εντοπίζονται πάνω από 23 καταβολές ωοθυλακίων διαμέτρου 2-9 mm και στις δυο ωοθήκες, που συνοδεύονται από έναν συνδυασμό μεταβολών όπως αυξημένη ΑΜΗ, αραιομηνόρροια ή αμηνόρροια, υπερανδρογοναιμία, υπογονιμότητα, υπερτρίχωση, αυξημένο σωματικό βάρος και ενίοτε σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση ή κακοήθεια, σοβαρή διαταραχή του κύκλου και ανωορρηκτικό κύκλο.
Ποιες είναι οι αιτίες εμφάνισης του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών;
Οι ακριβείς αιτίες εμφάνισης των πολυκυστικών ωοθηκών δεν είναι σαφείς, φαίνεται ωστόσο να συνδέονται με γενετικούς παράγοντες, καθώς συχνά παρατηρείται το φαινόμενο μια γυναίκα με πολυκυστικές ωοθήκες να έχει μητέρα ή αδελφή με το αντίστοιχο πρόβλημα. Εάν, μάλιστα, μια γυναίκα έχει σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η αδελφή της έχει 50% περίπου πιθανότητα να το εμφανίσει και η ίδια. Επίσης, οι αιτίες συνδέονται και με ορμονικούς παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζονται από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι για παράδειγμα ο τρόπος ζωής και η παχυσαρκία. Βασικοί παθογενετικοί μηχανισμοί θεωρούνται η διαταραχή της λειτουργίας των ωοθηκών (χρόνια ανωοθυλακιορρηξία, μειωμένη αναπαραγωγική ικανότητα), η αντίσταση στην ινσουλίνη και η υπερινσουλιναιμία, που συμβάλλει σημαντικά στην πρόκληση υπερανδρογοναιμίας (πολύ υψηλά επίπεδα ανδρογόνων) και παχυσαρκίας. Τα ανδρογόνα είναι οι «ανδρικές» ορμόνες, που παράγονται φυσιολογικά και στις γυναίκες, αλλά σε πολύ μικρότερη ποσότητα. Αν, για κάποιον λόγο, παρατηρηθεί αύξηση στην παραγωγή τους, τότε η διαδικασία ωρίμανσης των ωοθυλακίων σε ωάρια δεν συντελείται φυσιολογικά, γεγονός που συνεπάγεται συσσώρευσή τους στις ωοθήκες, με μορφή κύστεων.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα των πολυκυστικών ωοθηκών ενδέχεται να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου και η βαρύτητά τους ποικίλλει από γυναίκα σε γυναίκα. Τα κυριότερα περιλαμβάνουν:
- Διαταραχές εμμήνου ρύσεως (ανωοθυλακιορρηξία, ολιγομηνόρροια, αμηνόρροια). Λιγότερες από 9 περίοδοι τον χρόνο θέτουν προβληματισμό ύπαρξης του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών. Κατά την έλευση της περιόδου, η αιμορραγία μπορεί να είναι πιο έντονη από ό,τι συνήθως
- Υπερτρίχωση (υπερβολική τριχοφυΐα σε ανδρικού τύπου περιοχές, όπως πρόσωπο, πλάτη, στήθος, κοιλιά)
- Τριχόπτωση, αλωπεκία ή πολύ λεπτά μαλλιά
- Δερματολογικά προβλήματα, όπως ακμή, αυξημένη λιπαρότητα του δέρματος, σπίλοι, ακάνθωση (πιο σκούρο και πιο σκληρό δέρμα στη βάση του λαιμού, στις πτυχές του δέρματος ή στις μασχάλες, λόγω αυξημένης ινσουλίνης)
- Αυξημένα ανδρογόνα στις εξετάσεις αίματος
- Παχυσαρκία, αυξημένο λίπος στην περιοχή της κοιλιάς, δυσκολία στην απώλεια βάρους, αυξημένο σάκχαρο, αρτηριακή πίεση ή χοληστερίνη
- Αυξημένο κίνδυνος αποβολής
- Διαταραχές διάθεσης, άγχος, κατάθλιψη και αϋπνία
- Πονοκεφάλους που σχετίζονται με τα υψηλά επίπεδα ανδρογόνων, τα οποία προκαλούν αύξηση της ευαισθησίας των αιμοφόρων αγγείων στο κεφάλι
- Υπογονιμότητα
Διάγνωση
Ο έλεγχος που απαιτείται να γίνει βασίζεται σε μια σειρά εξετάσεων:
- Κλινική εξέταση και ιστορικό της ασθενούς και της οικογένειάς της
- Αιματολογικές εξετάσεις
- Υπερηχογράφημα ωοθηκών για τη διαπίστωση ύπαρξης κύστεων
Για τη διάγνωση του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών πρέπει να προηγηθεί αποκλεισμός άλλων αιτιών, όπως ορμονικών διαταραχών και παθολογικών καταστάσεων, που δίνουν παρόμοια συμπτώματα. Σε αυτές συγκαταλέγονται οι διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα, των επινεφριδίων και της προλακτίνης, το σύνδρομο Cushing, οι όγκοι ωοθήκης κ.ά.
Γενικότερα, η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αλλά και την πρόληψη των σοβαρών επιπλοκών που μπορεί να προκληθούν στη ζωή της γυναίκας. Είναι σημαντικό, τέλος, να σημειωθεί ότι η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου της μήτρας σε γυναίκες που δεν ρυθμίζουν τις πολυκυστικές ωοθήκες φτάνει το 20%.
Θεραπεία πολυκυστικών ωοθηκών
Η θεραπεία της διαταραχής αυτής δεν απαιτεί αφαίρεση πολυκυστικών ωοθηκών, αλλά στοχεύει στη ρύθμιση του κύκλου, την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και των μακροπρόθεσμων επιπλοκών. Εξαρτάται από την ηλικία, τα συμπτώματα και την πιθανή επιθυμία της γυναίκας για τεκνοποίηση και περιλαμβάνει:
- Αλλαγές στον τρόπο ζωής (απώλεια βάρους, σωστή και ισορροπημένη διατροφή, άσκηση, αποφυγή καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ)
- Φαρμακευτική αγωγή
- Χειρουργείο (διάτρηση ωοθηκών, λαπαροσκοπική ωοθηκεκτομή)
Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι μια σύνθετη διαταραχή με ποικίλα συμπτώματα και επιπλοκές. Η έγκαιρη διάγνωση και η ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, γι’ αυτό και η επικοινωνία με έναν έμπειρο μαιευτήρα – γυναικολόγο όπως είναι ο Δρ. Καπελής, θεωρείται επιβεβλημένη.